Czy szkoła jest zobowiązana płacić pełną pensję prezesowi oddziału związków zawodowych, mimo że jest oddelegowany i wykonuje swoje obowiązki na pół etatu w szkole? Czy ten nauczyciel może domagać się godzin ponadwymiarowych?

W świetle przepisów ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 263) w celu ułatwienia prowadzenia działalności związkowej na pracodawcę nałożono kilka obowiązków. Jednym z takich obowiązków jest udzielenie urlopu bezpłatnego pracownikowi, który został wybrany do pełnienia funkcji związkowej poza zakładem pracy (art. 25) albo udzielenie zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie organizacji związkowej (art. 31). Rozmiar tego zwolnienia zależy od liczby osób zrzeszonych przez daną organizację związkową. Zwolnienia udziela się w związku z funkcją sprawowaną w zakładowej organizacji związkowej albo międzyzakładowej organizacji związkowej (art. 34 ustawy o związkach zawodowych). Na podstawie art. 31 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych pracownikowi, który korzysta ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy przysługuje prawo do wynagrodzenia, o ile zarząd zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej wystąpił z takim wnioskiem.

Przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1762) nie zawierają przepisów zakazujących przydzielania godzin ponadwymiarowych dla nauczycieli, którzy korzystają z częściowego z zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, tak jak przykładowo istnieje taki zakaz w stosunku do dyrektorów i wicedyrektorów szkoły, którzy korzystają z obniżenia obowiązkowego tygodniowego wymiaru godzin. Częściowe zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy dotyczy godzin realizowanych w ramach tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin oraz godzin pracy, w których realizowane są inne zadania nauczyciela, o których mowa w art. 42 ust. 2 Karty Nauczyciela.

Jednakże przy przydzielaniu takich godzin należy uwzględnić cel, w związku z którym zwolnienie z art. 31 ustawy o związkach zawodowych zostało udzielone. Celem udzielenia zwolnienia jest umożliwienie pracownikowi będącemu członkiem związku zawodowego prowadzenie działalności związkowej. Podkreślenia wymaga, że praca w godzinach ponadwymiarowych nie stanowi uprawnienia nauczyciela, lecz jest jego obowiązkiem, jeżeli została zarządzona zgodnie z przepisami Karty Nauczyciela. Nauczyciel nie ma roszczenia o udzielenie godzin ponadwymiarowych. Praca w godzinach ponadwymiarowych stanowi dodatkowe obciążenie nauczyciela. Przydzielanie godzin ponadwymiarowych jest sprawą z zakresu organizacji pracy szkoły i decyzję oraz odpowiedzialność za nią ponosi dyrektor szkoły. Dyrektor szkoły może uznać, że przydzielenie godzin ponadwymiarowych będzie przekreślało cel udzielenia działaczowi związkowemu zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy.