Jak wyglądają procedury powołania i odwołania wicedyrektora szkoły?

Powołanie nauczyciela na stanowisko wicedyrektora, a także odwołanie z pełnionej funkcji, wymaga zachowania procedur zgodnych z obowiązującymi przepisami. Kontrole prowadzone w szkołach ujawniają w tym zakresie szereg nieprawidłowości.

Możliwość utworzenia stanowiska wicedyrektora uzależniona jest od liczby oddziałów w szkole – musi ich być co najmniej 12. Zasady tworzenia kolejnych stanowisk wicedyrektora określa organ prowadzący. Zazwyczaj drugiego wicedyrektora powołuje się przy liczbie oddziałów nie mniejszej niż 24.

Wymagania kwalifikacyjne dla wicedyrektora

Stanowisko wicedyrektora w publicznej szkole podstawowej, gimnazjum, zasadniczej szkole zawodowej, liceum profilowanym, technikum, technikum uzupełniającym, szkole policealnej może być powierzone nauczycielowi, który posiada:

- kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły,
- stopień awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego, mianowanego lub dyplomowanego,
- co najmniej 4-letni staż pracy na stanowisku nauczyciela lub nauczyciela akademickiego,
- co najmniej dobrą ocenę pracy lub pozytywną ocenę pracy w przypadku nauczyciela akademickiego uzyskaną w okresie ostatnich 4 lat pracy lub pozytywną ocenę dorobku zawodowego uzyskaną w okresie ostatniego roku przed powierzeniem stanowiska wicedyrektora.

Kandydat musi:

- spełniać warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym,
- spełniać wymagania w zakresie niekaralności.

Wicedyrektor nie musi posiadać kwalifikacji z zakresu zarządzania, czyli nie musi mieć ukończonych studiów wyższych lub podyplomowych z zakresu zarządzania lub kursu kwalifikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą.

Powołanie na stanowisko wicedyrektora

Powierzenia stanowiska wicedyrektora dokonuje dyrektor. Zgodnie z art. 37 ust. 1 ustawy o systemie oświaty (dalej u.s.o.) przed powierzeniem tego stanowiska dyrektora ma obowiązek zasięgnięcia opinii o kandydacie w:

- organie prowadzącym szkołę,
- radzie szkoły,
- radzie pedagogicznej.

Dyrektor powinien wystąpić o te opinie na piśmie, do którego dołączone będą załączniki potwierdzające spełnianie przez kandydata wymagań kwalifikacyjnych. Jeżeli któryś z organów nie wyda opinii, jest to równoznaczne z wydaniem opinii pozytywnej. Opinia wymienionych organów nie jest dla dyrektora wiążąca.

Okres powierzenia stanowiska wicedyrektora

Przepisy nie wyznaczają okresu, na jaki może być powołany wicedyrektor, pozostawiając w tym zakresie swobodę dyrektorowi. Dobrym obyczajem jest powoływanie nauczycieli na stanowiska kierownicze na okres nie dłuższy niż kadencja dyrektora. Nowy dyrektor powinien mieć możliwość wybrania sobie współpracowników.

W przypadku przewidywanej możliwości zmniejszenia liczby oddziałów w szkole poniżej liczby uprawniającej do utworzenia stanowiska wicedyrektora, wskazane jest, żeby powołanie na to stanowisko następowało tylko na okres jednego roku szkolnego.

Odwołanie nauczyciela ze stanowiska wicedyrektora

Odwołanie nauczyciela ze stanowiska wicedyrektora również należy do kompetencji dyrektora szkoły. Do odwołania nie wystarczy stwierdzenie, że współpraca źle się układa lub że dyrektor stracił zaufanie do nauczyciela sprawującego funkcję kierowniczą.

Odwołanie z funkcji wicedyrektora może nastąpić tylko w sytuacjach określonych w art. 38 u.s.o., tj. w przypadku:

złożenia przez nauczyciela rezygnacji – z 3-miesięcznym okresem wypowiedzenia;
ustalenia negatywnej oceny pracy lub negatywnej oceny wykonywania zadań wymienionych w art. 34a ust. 2 u.s.o. w trybie określonym przepisami w sprawie oceny pracy nauczycieli – bez wypowiedzenia;

w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, w czasie roku szkolnego – bez wypowiedzenia.

Opinia kuratora oświaty powinna zostać wydana w ciągu 5 dni roboczych od dnia otrzymania wniosku dyrektora. Niewydanie opinii w tym terminie jest równoznaczne z wydaniem opinii pozytywnej. Opinia ta nie jest dla dyrektora wiążąca.

Przed odwołaniem nauczyciela ze stanowiska wicedyrektora dyrektor zobowiązany jest – podobnie jak przy powierzeniu funkcji kierowniczej – zasięgnąć opinii trzech organów:

- organu prowadzącego szkołę,
- rady szkoły,
- rady pedagogicznej (art. 37 ust. 1 u.s.o.).

Z wnioskiem o odwołanie nauczyciela ze stanowiska wicedyrektora może wystąpić do dyrektora rada pedagogiczna. Dyrektor jest wówczas zobowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające i powiadomić ją o jego wyniku w ciągu 14 dni od dnia otrzymania wniosku (art. 42 ust. 2 i 3 u.s.o.). Sam wniosek nie stanowi samoistnej przesłanki do odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego.

Odwołanie nauczyciela z funkcji kierowniczej nie wywołuje skutków w zakresie samego stosunku pracy, który trwa nadal.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok z 10 kwietnia 1997 r., sygn. akt I PKN 88/97, publ. OSNAPiUS 1998 nr 1 poz. 10) odwołanie z funkcji kierowniczej stanowi jednostronną zmianę warunków pracy lub płacy na niekorzyść dla nauczyciela, gdyż zmiana ta dotyczy treści jego stosunku pracy. Odwołania z funkcji można dokonać nawet w czasie przebywania nauczyciela na zwolnieniu lekarskim, ponieważ ochrona na podstawie kodeksu pracy dotyczy stosunku pracy, a nie pełnionej funkcji.

Odwołanie ze stanowiska wicedyrektora z naruszeniem prawa

Nauczycielowi odwołanemu ze stanowiska kierowniczego przysługuje odwołanie do sądu pracy (art. 91c ust. 2 Karty Nauczyciela). W przypadku uznania przez właściwy sąd pracy odwołania nauczyciela z funkcji kierowniczej za niezgodne z obowiązującymi przepisami, sąd może uznać odwołanie za wadliwe, ale będzie ono skuteczne. Oznacza to, że wicedyrektor zostanie odwołany ze stanowiska kierowniczego, ale pozostanie w stosunku pracy ze szkołą jako nauczyciel.

Sąd może także przyznać odwołanemu nauczycielowi odszkodowanie za niezgodne z prawem odwołanie ze stanowiska, w wysokości obejmującej dodatek funkcyjny za okres nieprzekraczający 3 miesięcy (zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 5 maja 1993 r., sygn. akt I PZP 15/93, publ. OSNCP 1993 nr 12 poz. 217, w myśl art. 45 § 2 i art. 471 kodeksu pracy, dalej: k.p.).

Odszkodowanie może być wypłacone z budżetu szkoły lub dyrektor może zostać zobowiązany przez organ prowadzący do zapłaty zasądzonego na rzecz nauczyciela odszkodowania na zasadach określonych w przepisach dotyczących odpowiedzialności materialnej pracowników (art. 114, 115 i 119 k.p.).