Pracownik złożył wniosek o doliczenie do stażu pracy okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od ukończenia 16-stego roku życia, czyli od 16 marca 1996 r. do dnia założenia własnej działalności gospodarczej (28 kwietnia 2006 r.). Do wniosku dołączył oświadczenie o braku dokumentów, zeznania 2 świadków, zaświadczenie o zameldowaniu na pobyt stały, zaświadczenie o posiadaniu gospodarstwa rolnego przez rodziców o pow. ponad 4 ha oraz zaświadczenie, że matka pracownika była ubezpieczona w KRUS. Czy można doliczyć pracownikowi cały ten okres, jeżeli pracownik dojeżdżał do technikum (które ukończył w 2000 r.) pociągiem ok. 40 km. w jedną stronę? Czy można doliczyć wskazany okres, jeżeli w zaświadczeniu z KRUS okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu matki to 1 stycznia 1991 r. – 30 września 1996 r., 1 stycznia 1997 r. – 30 września 2004 r.? Czy ma to wpływ i czy takie zaświadczenie powinno być dołączone?

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (Dz. U. z 1990 r., poz. 310) ilekroć przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania przewidują wliczanie do stażu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownika wynikające ze stosunku pracy, okresów zatrudnienia w innych zakładach pracy, do stażu tego wlicza się pracownikowi także:

1) okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka,

2) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem,

3) przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Od dnia 1 stycznia 1991 r. art. 6 pkt 2 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2021 r. poz. 266) definiuje domownika jako osobę, która spełnia łącznie pięć warunków:

• jest osobą bliską rolnikowi,
• pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie,
• ukończyła 16 lat,
• stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym,
• nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy.

Również pod rządem tego aktu prawnego, jeśli pracownik faktycznie łączył naukę ze stałą (a nie tylko dorywczą – np. w okresie przerw w zajęciach) pracą w gospodarstwie, w szczególności w związku z tym, że codziennie wracał w celu wykonywania pracy w gospodarstwie, należy zaliczyć jej ten czas jako okres pracy na roli (wyrok SA w Białymstoku z 28 czerwca 1991 r., sygn. akt III AUr 23/91).

Łączenie nauki w szkole z pracą w gospodarstwie rolnym nie może stanowić wyłącznej podstawy do zaliczenia do stażu pracowniczego okresu pracy w gospodarstwie, o ile zostanie wykazane, że stała praca rzeczywiście w gospodarstwie rolnym była wykonywana. Istotne przy tym jest nie to, czy wnioskodawca mógł potencjalnie połączyć naukę z jakąkolwiek pomocą świadczoną na rzecz rolnika, ale czy taką pomoc faktycznie w gospodarstwie rolnym wykonywał i czy pomoc tę można rzeczywiście uznać za "stałą pracę" domownika rolnika.

Natomiast jeżeli nauka odbywała się w szkole lub uczelni oddalonej od miejsca zamieszkania w odległości wykluczającej codzienny powrót do domu lub domownik mieszkał w internacie, bursie czy akademiku, nie pracował w gospodarstwie rolnym.

W związku z powyższym obowiązkiem pracodawcy jest ustalenie, np. na podstawie zeznań świadków, czy i jak często nauczyciel w czasie nauki wykonywał pracę w gospodarstwie, w jakim wymiarze (aby ocenić, czy miała ona tylko charakter pomocy doraźnej lub w trakcie przerw w nauce), jakie czynności wykonywał, biorąc także pod uwagę charakter prowadzonej działalności rolniczej (czy potrzebna była codzienna obecność nauczyciela w gospodarstwie). Doraźna pomoc, zwyczajowo świadczona przez członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym, czyli pracy mającej wpływ na wysokość wysługi lat ustalanej dla celów pracowniczych. Z zeznań świadków może wynikać, że nauczyciel nie mieszkał w bursie, internacie lub akademiku, jeśli codziennie lub niemal codziennie bywał w gospodarstwie. Ewentualnie nauczyciel może uzyskać z placówek znajdujących się w miejscu pobierania nauki zaświadczenia, że nie korzystał w nich z zakwaterowania w podanych w pytaniu latach oraz powinien wyjaśnić, ile czasu zabierały jemu dojazdy związane z nauką i do gospodarstwa, a także jaki czas przeznaczał na zajęcia na studium nauczycielskim i naukę. Takie ustalenia mogą być również pomocne przy ocenie charakteru oraz zakresu pracy, którą nauczyciel po powrocie z zajęć mógł na polecenie rolnika wykonywać w jego gospodarstwie rolnym.

Zbyt ogólnikowa treść pytania nie pozwala jednoznacznie stwierdzić czy deklarowany przez nauczyciela okres pracy na roli może być wliczony do stażu pracy.