Czy można nauczycielowi udzielić kary porządkowej – nagany za niekulturalne zachowanie podczas rozmowy służbowej z rodzicem? Chodzi o obrazę rodzica.

Odpowiedzialność porządkowa pracowników jest odpowiedzialnością o charakterze powszechnym, a podlegają jej wszyscy pracownicy zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę. Nie ma tu znaczenia okres zatrudnienia (umowa na czas określony i nieokreślony) oraz rodzaj umowy („zwykła” umowa o pracę, umowa na zastępstwo, umowa na okres próbny).
Zasady odpowiedzialności porządkowej pracowników określone są w art. od 108 do 113 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm. – dalej kodeks pracy).
Jak stanowi art. 108 kodeksu pracy, pracownicy podlegają odpowiedzialności porządkowej za uchybienia przeciwko porządkowi pracy. Za naruszenie obowiązków związanych z porządkiem pracy uznaje się:
• nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy,
• nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych,
• nieprzestrzeganie przyjętego w zakładzie pracy sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwienia nieobecności w pracy,
• opuszczanie pracy bez usprawiedliwienia,
• stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwym lub spożywanie alkoholu w czasie pracy.
Samo popełnienie przez pracownika wskazanego wyżej czynu nie rodzi odpowiedzialności porządkowej z urzędu. Pracodawca musi bowiem udowodnić, że:
• pracownik swoim zachowaniem naruszył przepisy porządkowe, a ponadto
• jego zachowanie było zawinione.

Są to dwie podstawowe przesłanki odpowiedzialności porządkowej pracownika, które muszą być spełnione jednocześnie. Oczywiście kwestia stwierdzenia zawinionego działania pracownika ma charakter ocenny. Dyrektor szkoły jako pracodawca musi samodzielnie dokonać interpretacji zachowania pracownika i ewentualnie przypisać mu odpowiedzialność.
Co ważne, nawet w sytuacji gdy pracownik swoim zachowanie naruszył przepisy kodeksu pracy i było to jego strony zachowanie zawionione pracodawca nie ma obowiązku go ukarać. Może od tego odstąpić, np. gdy incydent miał charakter jednorazowy lub był wynikiem zdarzeń losowych (np. choroby).

We wskazanej sytuacji zachowanie pracownika można zakwalifikować jako nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy i jak najbardziej ukarać go kara porządkową.
Rodzaje kar porządkowych jakie może zastosować pracodawca, żeby ukarać pracownika określone są w art. 108 kodeksu pracy. Są to:
• kary niemajątkowe (kara upomnienia i kara nagany), które można zastosować w razie zaistnienia sytuacji opisanych powyżej,
• kara majątkowa (kara pieniężna), po którą pracodawca może sięgnąć tylko w razie popełnienia przez pracownika czynu naruszającego przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy lub przeciwpożarowe, opuszczenia pracy bez usprawiedliwienia lub nietrzeźwości albo spożywania alkoholu w czasie pracy.
Trzeba pamiętać o zachowaniu całej procedury wskazanej w kodeksie pracy, gdyż jakiekolwiek braki mogą skutkować uchyleniem kary porządkowej przez sąd.