Kobieta od 16 marca pozostaje na urlopie macierzyńskim. Początkowo miała pozostać na tym urlopie do końca jego trwania, wykorzystać dodatkowy urlop macierzyński (obecnie chyba 6 tygodni) oraz nowy urlop rodzicielski. Jej sytuacja rodzinna skomplikowała się, ponieważ w firmie jej męża zapowiedziano od 30 maja rozpoczęcie procedury zwolnień grupowych wśród pracowników. Cel, jaki chcielibyśmy osiągnąć to ochrona przed zwolnieniem grupowym. Moje pytania/wątpliwości: 1. Od kiedy ojciec może przejąć urlop macierzyński od matki i czy chroni on przed zwolnieniem grupowym? Czy po powrocie z niego ojciec pozostaje pod ochroną? Słyszałem o możliwości pracy po macierzyńskim na części etatu, co ponoć na 12 miesięcy chroni przed zwolnieniem. Czy to prawda? Czy również przed grupowym? Jak długo ojciec musiałby przebywać na macierzyńskim, żeby móc po powrocie skorzystać z ochrony niepełnego etatu? Jak długo muszą trwać konsultacje pracodawcy ze związkami w sprawie zwolnień grupowych i kiedy najwcześniej można spodziewać się wypowiedzeń? Z jakim wyprzedzeniem należy składać prośbę o urlop macierzyński? 2. Czy urlop rodzicielski chroni przed zwolnieniem grupowym? 3. Czy urlop ojcowski (dwa tygodnie dla ojca po urodzeniu dziecka) chroni przed zwolnieniem grupowym? 4. Czy kobieta - nauczycielka w państwowej szkole, po przerwaniu na rzecz męża urlopu macierzyńskiego, wraca na te same warunki pracy i płacy? Obecnie brakuje dla niej godzin. Czy w dniu powrotu może dostać wypowiedzenie zmieniające?

1. Kodeks pracy:

§ 5. Pracownica, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu; w takim przypadku niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego udziela się pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko, na jego pisemny wniosek.
§ 6. Pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy; do wniosku dołącza się zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę. 

Urlop macierzyński chroni przed zwolnieniem grupowym:

Art. 177. § 1. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

§ 4. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
§ 5. Przepisy § 1, 2 i 4 stosuje się odpowiednio także do pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego.

W czasie przebywania na urlopie macierzyńskim pracodawca może jednak wypowiedzieć warunki pracy i płacy (np. zmniejszyć wymiar etatu):

USTAWA z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników:

art. 5 ust. 5. W okresie objęcia szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy pracodawca może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi: 
1) o którym mowa w art. 39 i 177 Kodeksu pracy;

6. Jeżeli wypowiedzenie warunków pracy i płacy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikom, o których mowa w ust. 5, przysługuje, do końca okresu, w którym korzystaliby ze szczególnej ochrony przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy, dodatek wyrównawczy obliczony według zasad wynikających z Kodeksu pracy.

Po powrocie z urlopu macierzyńskiego można skorzystać z ograniczenia wymiaru etatu. Takie ograniczenie może trwać do 3 lat (zamiast urlopu wychowawczego). Ochrona przed zwolnieniem, również grupowym, trwa jednak tylko 12 miesięcy. Wymiar urlopu macierzyńskiego nie ma wpływu na możliwość skorzystania z urlopu wychowawczego lub ograniczenia etatu.

Art. 186⁷. § 1. Pracownik uprawniony do urlopu wychowawczego może złożyć pracodawcy pisemny wniosek o obniżenie jego wymiaru czasu pracy do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy w okresie, w którym mógłby korzystać z takiego urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

§ 2. Wniosek, o którym mowa w § 1, składa się na dwa tygodnie przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Jeżeli wniosek został złożony bez zachowania terminu, pracodawca obniża wymiar czasu pracy nie później niż z dniem upływu dwóch tygodni od dnia złożenia wniosku.

Art. 186⁸. § 1. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o obniżenie wymiaru czasu pracy do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Konsultacje ze związkami:

USTAWA z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników:

Art. 2. 1. Pracodawca jest obowiązany skonsultować zamiar przeprowadzenia grupowego zwolnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi działającymi u tego pracodawcy.
2. Konsultacja, o której mowa w ust. 1, dotyczy w szczególności możliwości uniknięcia lub zmniejszenia rozmiaru grupowego zwolnienia oraz spraw pracowniczych związanych z tym zwolnieniem, w tym zwłaszcza możliwości przekwalifikowania lub przeszkolenia zawodowego, a także uzyskania innego zatrudnienia przez zwolnionych pracowników. 
3. Pracodawca jest obowiązany zawiadomić na piśmie zakładowe organizacje związkowe o przyczynach zamierzonego grupowego zwolnienia, liczbie zatrudnionych pracowników i grupach zawodowych, do których oni należą, grupach zawodowych pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia, okresie, w ciągu którego nastąpi takie zwolnienie, proponowanych kryteriach doboru pracowników do grupowego zwolnienia, kolejności dokonywania zwolnień pracowników, propozycjach rozstrzygnięcia spraw pracowniczych związanych z zamierzonym grupowym zwolnieniem, a jeżeli obejmują one świadczenia pieniężne, pracodawca jest obowiązany dodatkowo przedstawić sposób ustalania ich wysokości. 
4. Pracodawca przekazuje zakładowym organizacjom związkowym informacje, o których mowa w ust. 3, w terminie umożliwiającym tym organizacjom zgłoszenie w ramach konsultacji propozycji dotyczących spraw określonych w ust. 2.

Art. 3. 1. W terminie nie dłuższym niż 20 dni od dnia zawiadomienia, o którym mowa w art. 2 ust. 3, pracodawca i zakładowe organizacje związkowe zawierają porozumienie.

Termin złożenia wniosku o urlop macierzyński:

Kodeks pracy:

§ 6. Pracownica zgłasza pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego, najpóźniej na 7 dni przed przystąpieniem do pracy; do wniosku dołącza się zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego pracownika-ojca wychowującego dziecko, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego przez pracownika, wskazany w jego wniosku o udzielenie urlopu, przypadający bezpośrednio po terminie rezygnacji z części urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

2. Urlop rodzicielski również chroni przed zwolnieniami grupowymi.

Kodeks pracy:

Art. 182^1a§ 6. Przepisy art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177, art. 180 § 61-7, art. 1801 § 2 zdanie pierwsze, art. 182 zdanie pierwsze, art. 1821 § 5 i 6, art. 183¹ § 1 oraz art. 1832 stosuje się odpowiednio.

3. Urlop ojcowski również chroni przed zwolnieniami grupowymi.

Art. 182³§ 3. Przepisy art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177, art. 1831 § 1 i art. 183² stosuje się odpowiednio.

4. W szkole feryjnej wypowiedzeń stosunku pracy, jak i warunków pracy dokonuje się z końcem roku szkolnego, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem. Po powrocie z urlopu macierzyńskiego nauczycielce można powierzyć inne stanowisko, jednak za wynagrodzeniem jakie otrzymywałaby, gdyby nie korzystała z urlopu.