Pracownik obsługi zostaje zwolniony przez zakład pracy (redukcja etatów). Rejestruje się w Urzędzie Pracy, po roku czasu przechodzi na rentę po zmarłym mężu, a następnie, po osiągnięciu wieku emerytalnego, na emeryturę. Czy dany pracownik może korzystać z ZFŚS w zakładzie w którym został zwolniony?

Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 923) przez osoby uprawnione do korzystania z Funduszu rozumieć należy pracowników i ich rodziny, emerytów i rencistów – byłych pracowników i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie, o którym mowa w art. 8 ust. 2, prawo korzystania ze świadczeń socjalnych finansowanych z Funduszu.

Brak jest definicji rozstrzygającej, jak na gruncie ustawy należy rozumieć sformułowanie "emerytów i rencistów – byłych pracowników". Szczególne wątpliwości w tym względzie dotyczą sytuacji, w których przejście na emeryturę lub rentę nie nastąpiło bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy. Orzecznictwo jest jednolite w kwestii statusu pracownika, który po przejściu na emeryturę/rentę podjął zatrudnienie u innego pracodawcy. Jasne jest bowiem, że na potrzebę ZFŚS byłym zakładem pracy jest ten, który zatrudniał pracownika jako ostatni, nawet wtedy, gdy w momencie nawiązania stosunku pracy był on już emerytem/rencistą. Nie ma natomiast zgodności co do statusu pracownika, który przeszedł na emeryturę jakiś czas po ustaniu zatrudnienia, ale w okresie między rozwiązaniem umowy, a nabyciem prawa do emerytury nigdzie nie pracował.

W uchwale Sądu Najwyższego z 15 listopada 1991 r. (sygn. akt I PZP 56/91) czytamy, że przepis ustawy "[...] w ogóle nie wspomina o przechodzeniu na emeryturę, a przy tym nie ma żadnych podstaw dla przyjmowania wbrew literalnemu jego brzmieniu wykładni zawężającej, która mogłaby w szczególności polegać na próbie podstawienia w miejsce ustawowego zwrotu emeryci – byli pracownicy zakładu wyrażenia emeryci, którzy z danego zakładu przeszli na emeryturę". Sąd stwierdził nadto "[...] Jeżeli więc dana osoba była zatrudniona w określonym zakładzie pracy i po zaprzestaniu pracy ma status emeryta, to należy do kręgu emerytów – byłych pracowników zakładu”.

Choć powołana uchwała została wydana w okresie obowiązywania poprzedniczki ustawy, jednak zachowuje aktualność w obecnie obowiązującym stanie prawnym. Należałoby zatem uznać, że osoba, która jako były pracownik zakładu była po przejściu na rentę uprawniona do świadczeń z ZFŚS, a następnie utraciła prawo do renty i pobierała zasiłek dla bezrobotnych, po czym nabyła prawo do emerytury, posiada status emeryta – byłego pracownika.

Należy jednak dodać, że w literaturze przedmiotu można spotkać także przeciwne opinie.