W szkole mam nauczycieli, którzy nabyli prawo do emerytury ale nie chcą na nią przejęć. Od 1 września znacznie zmniejsza się ilość klas co wiąże się z ograniczeniami etatu nauczycieli. Czy dyrektor ma możliwość w jakikolwiek sposób wpłynąć aby osoby, które mogą już przejść na emeryturę aby z niej skorzystały. Proszę również o informację, czy jeśli taki nauczyciel w momencie nabycia praw do emerytury z niej nie skorzysta później może pracować ile chce i rozwiązać z pracodawcą umowę dla niego dogodnym terminie? Czy przepisy nałożą obowiązek pracy do iluś kolejnych lat bez możliwości wcześniejszego rozwiązania umowy? W momencie ograniczania etatu, czy ewentualnych zwolnień jakie dokumenty powinien posiadać dyrektor szkoły (chodzi mi o np. jakieś kryteria, które należy przyjąć mile widziane wzory takich dokumentów)?

Osiągnięcie wieku emerytalnego nie może stanowić jedynego kryterium zwolnienia nauczyciela, gdyż będzie miało ono dyskryminujący charakter (art. 183a § 1 KP). Ponadto żaden przepis nie nakłada na pracownika obowiązku przepracowania określonego okresu po uzyskaniu wieku emerytalnego. Nauczyciel w każdym wieku może rozwiązać stosunek pracy z końcem roku szkolnego (art. 23 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1, art. 27 ust. 1 KN), a w trakcie roku szkolnego - za zgodą dyrektora w terminie z nim ustalonym w trybie porozumienia stron (art. 23 ust. 1 pkt 4, art. 27 ust. 3 KN).

Jeśli w szkole dochodzi do zmian organizacyjnych, które wpływają na konieczność zmniejszenia zatrudnienia w trybie art. 20 KN, dyrektor powinien opracować obiektywne kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia. Przede wszystkim powinien porównać kwalifikacje nauczycieli i to zarówno formalne, jak i praktykę w nauczaniu przedmiotu. Jeżeli nauczyciele posiadają równe kwalifikacje, może zwolnić nauczyciela, którego praca i osiągnięcia w nauczaniu oraz wychowaniu uczniów są najniżej oceniane – chodzi tutaj nie tylko o ocenę pracy dokonaną na podstawie art. 6a KN, ale także ocenę doraźną bieżącej pracy (orzeczenia SN: z dnia 10 stycznia 2002 r., I PKN 771/00, OSNP 2002, nr 10, wkładka; z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 420/98, OSNP 1999, nr 24, poz. 784). Przyczynę zwolnienia może także stanowić większa liczba nieobecności w pracy niż innych nauczycieli, zwłaszcza gdy wpływa to na dezorganizację pracy w szkole (orzeczenia SN: z dnia 22 września 2000 r., I PKN 29/00, OSNP 2002, nr 8, poz. 183; z dnia 7 grudnia 2006 r., I PZP 4/06, OSNP 2007, nr 7-8 poz. 89). W przypadku nauczycieli o podobnych kwalifikacjach i osiągnięciach zawodowych, z uwagi na ochronę trwałości stosunku pracy na podstawie mianowania, dyrektor powinien wybrać do zwolnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę (wyrok SN z dnia 14 grudnia 2000 r., I PKN 138/00, OSNP 2002, nr 16, poz. 374). W związku z tym, jeśli dyrektor ma dokonać wyboru do zwolnienia jednego z co najmniej 2 nauczycieli o analogicznych kwalifikacjach i osiągnięciach, jedynie pomocniczo może zastosować kryterium sytuacji życiowej, czyli także możliwość uzyskania dochodu z emerytury (art. 8 KP) i zwolnić nauczyciela, który spełnia ustawowe wymogi do jej uzyskania. Według najnowszego orzecznictwa kryteria, które zdecydowały o dokonaniu doboru danego nauczyciela do zwolnienia, powinny zostać zamieszczone w wypowiedzeniu albo podane do wiadomości nauczycielowi najpóźniej w przy jego wręczaniu, zaś ich sformułowanie jest uzależnione od tego, jakie konkretnie obiektywne okoliczności dyrektor uwzględnił w odniesieniu do danego nauczyciela – np. krótszy staż pracy lub niższa ocena osiągnięć niż pozostałych nauczycieli tego przedmiotu oraz możliwość uzyskania stałego przychodu z emerytury, itp. (wyrok SN z 13 września 2016 r., I PK 30/16). Przy składaniu nauczycielowi propozycji ograniczenia zatrudnienia należałoby wyjaśnić nauczycielowi, jakie zmiany organizacyjne zachodzą w szkole i jaki mają wpływ na sytuację nauczyciela, polegającą na braku możliwości kontynuacji pracy w pełnym wymiarze zajęć (art. 22 ust. 2 w zw. z art. 20 ust. 1 KN).