Wydłużona ochrona przedemerytalna po zmianach powszechnego wieku emerytalnego

Konsekwencją podwyższenia wieku emerytalnego jest wydłużenie okresu ochrony przedemerytalnej. Ochrona przed zwolnieniem docelowo obejmie pracowników w wieku 63 lat. W okresie przejściowym niektórzy pracownicy zyskają nawet 16 miesięcy dodatkowej ochrony stosunku pracy.

Ochrona przedemerytalna – 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego
Wydłużenie i zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn ma wpływ na stosowanie art. 39 Kodeksu pracy. Na mocy tego artykułu dyrektor nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury w momencie osiągnięcia tego wieku.

Zakaz ten dotyczy również wypowiedzenia zmieniającego, czyli wypowiedzenia warunków płacy i pracy. Co prawda, zmiana nie dotknęła samego art. 39 k.p., ale przez modyfikację wieku emerytalnego wpływa na okres ochronny. 

W niektórych sytuacjach stosowanie art. 39 k.p. jest całkowicie uchylone. Dyrektora nie wiążą żadne ograniczenia dotyczące wypowiedzenia umowy pracownikowi w wieku przedemerytalnym, jeżeli:

• ogłoszono upadłość lub likwidację pracodawcy (art. 411 k.p.),
• pracownik uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (art. 40 k.p.).

Dyrektor może jednak wypowiedzieć warunki pracy lub płacy chronionemu pracownikowi, jeżeli:

• wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na: wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy, stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania (art. 43 k.p.);
• pracodawca przeprowadza tzw. zwolnienia grupowe na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (art. 5 ust. 5).

Wydłużona ochrona przedemerytalna od 1 stycznia 2013 r. do 30 kwietnia 2018 r.
Przepis art. 39 k.p. dotyczy przede wszystkim pracowników na 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego wynoszącego, do 31 grudnia 2012 r., 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Ochronie podlegali zatem: kobiety w wieku 56–60 lat i mężczyźni w wieku 61–65 lat.

Od 1 stycznia 2013 r., zgodnie z nowelizacją wprowadzającą wydłużenie wieku emerytalnego docelowo do 67 lat, zapewniono dłuższą ochronę przedemerytalną pracownikom, którzy 1 stycznia 2013 r. byli objęci ochroną przedemerytalną określoną w art. 39 Kodeksu pracy lub mogliby być objęci taką ochroną, gdyby w tym dniu pozostawali w stosunku pracy. Osoby te będą objęte ochroną do czasu osiągnięcia wieku emerytalnego wyznaczonego ich datą urodzenia.

Wydłużenie wieku emerytalnego do 67 lat spowoduje późniejsze wchodzenie pracowników w okres ochrony przedemerytalnej. Stopniowe wydłużanie wieku emerytalnego (co 4 miesiące o 1 miesiąc) wiąże się z tym, że dyrektorzy będą musieli ustalać datę objęcia ochroną przedemerytalną dla każdego pracownika z osobna.

Pracownik w październiku w 2012 r. ukończył 63 lata, jest więc w wieku ochronnym. Gdyby nie wydłużenie wieku emerytalnego, pracownik przeszedłby na emeryturę w październiku 2014 r., po ukończeniu 65 lat. Od października 2010 r. jego stosunek pracy podlega ochronie (od tego okresu trzeba bowiem liczyć 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego). Po nowelizacji przepisów wiek emerytalny pracownika wynosi 65 lat i 8 miesięcy. Dlatego też ochrona stosunku pracy przed wypowiedzeniem zostanie wydłużona o 8 miesięcy, czyli do czerwca 2015 r.W przypadku pracowników, którzy w dniu wejścia w życie nowych przepisów (tj. 1 stycznia 2013 r.) podlegali ochronie przedemerytalnej, została ona przedłużona do dnia osiągnięcia przez nich nowego wieku emerytalnego. W praktyce oznacza to, że dłuższą niż 4 lata ochronę przedemerytalną w zmodyfikowanej formie trzeba stosować od 1 stycznia 2013 r. do 30 kwietnia 2018 r. w stosunku do:

• kobiet urodzonych w latach 1953–1956,
• mężczyzn urodzonych w latach 1948–1951,

którzy 1 stycznia 2013 r. byli już objęci ochroną lub mogliby być nią objęci. To oznacza, że 4-letni parasol ochronny, o którym mowa w art. 39 k.p., w tym przejściowym okresie może zostać wydłużony maksymalnie o 16 miesięcy – tak będzie w przypadku kobiet urodzonych w grudniu 1956 r. i mężczyzn urodzonych w grudniu 1951 r.

W odniesieniu do kobiet urodzonych do 31 grudnia 1952 r. i mężczyzn urodzonych do 31 grudnia 1947 r. zasady ochrony przedemerytalnej nie ulegają modyfikacji.

Gdyby zabrakło przepisu umożliwiającego wydłużenie ochrony przedemerytalnej, to osoby muszące dopracować do nowego, obowiązującego ich powszechnego wieku emerytalnego mogłyby być zwolnione tuż przed emeryturą.

Nauczycielka urodzona w sierpniu 1955 r. jest chroniona przed wypowiedzeniem (od momentu ukończenia 56 lat). Gdyby przepisy się nie zmieniały, mogłaby przejść na emeryturę w wieku 60 lat (w sierpniu 2015 r.). Jednak po zmianach przepisów emerytalnych będzie mogła wnioskować o emeryturę 11 miesięcy później – w lipcu 2016 r. O te 11 miesięcy wydłuży się również ochrona jej stosunku pracy.Ochrona przedemerytalna od 1 maja 2018 r. – znowu 4 lata
Przedłużona ochrona przed zwolnieniem wykraczająca poza kodeksowe 4 lata to przywilej tylko dla osób z opisanych roczników przejściowych. Kobiety urodzone od 1 stycznia 1957 r., a także mężczyźni urodzeni od 1 stycznia 1952 r. będą chronieni na dotychczasowych zasadach – czyli na 4 lata przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Każdy kolejny rocznik będzie obejmowany ochroną przedemerytalną na 4 lata przed osiągnięciem nowego, powszechnego wieku emerytalnego. Wyznacznikiem dla ustalenia początku okresu ochronnego będzie zatem nowy wiek emerytalny, podwyższany 4 razy do roku – co 3 miesiące w górę o 1 miesiąc.

Nauczycielka urodzona w lutym 1958 r. będzie mogła przejść na emeryturę w listopadzie 2019 r. Będzie miała wtedy 61 lat i 9 miesięcy. Parasol ochronny, o którym mowa w art. 39 Kodeksu pracy, będzie miał zastosowanie w tym przypadku na 4 lata przed ukończeniem przez nią obowiązującego ją powszechnego wieku emerytalnego – w listopadzie 2015 r.Ochrona przedemerytalna po ukończeniu 63. roku życia
W każdym przypadku ochrona będzie wynosić maksymalnie 4 lata. Osoby, które będą musiały pracować do ukończenia 67 lat, okresem ochronnym przed zwolnieniem zostaną objęte w wieku 63 lat.

Tak będzie w przypadku mężczyzn urodzonych w październiku 1953 r. (i później) oraz kobiet urodzonych w październiku 1973 r. i w latach kolejnych. W przypadku mężczyzn będzie można liczyć, że każdy 63-letni pracownik rozpoczyna ochronę przedemerytalną od października 2020 r., a w przypadku kobiet – od października 2040 r.

Pracownik urodzony w grudniu 1953 r. będzie mógł przejść na emeryturę w grudniu 2020 r., mając ukończone 67 lat. Jego ochrona przed utratą pracowniczego etatu rozpocznie się 4 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego, czyli w grudniu 2016 r.