Za 14 października (tak jak w każdy inny piątek w tygodniu) były zaplanowane godziny ponadwymiarowe, a jest to święto w szkole i lekcje nie były prowadzone. Czy nauczyciel może mieć wypłacone godziny ponadwymiarowe?

Zgodnie z art. 35 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2021 r., poz. 1762) wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy.

Ustawodawca wyraźnie wskazuje, że składniki wynagrodzenia, których wysokość może być ustalona jedynie na podstawie już wykonanych prac, wypłaca się miesięcznie lub jednorazowo z dołu w ostatnim dniu miesiąca. Zatem wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje wyłącznie za godziny faktycznie zrealizowane. Takie stanowisko wyraził również Departament Strategii Ministerstwa Edukacji Narodowej w piśmie z 27 stycznia 2009 r., sygn. DS-WPZN-RD-400-66/09, w którym to zostało stwierdzone, że nie znajduje się uzasadnienia dla poglądu, iż wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe powinno być wypłacane również wtedy, kiedy nie są faktycznie realizowane zadania wynikające z nałożonych obowiązków.

W obowiązującym porządku prawnym jednak wyjaśnienia i stanowiska MEN nie stanowią powszechnie obowiązującego prawa.

W związku z powyższym słusznym rozwiązaniem jest posiłkowanie się orzecznictwem Sądu Najwyższego. Na uwagę zasługują dwie uchwały. W uchwale z 6 sierpnia 1987 r. (uchwała SN z 6 sierpnia 1987 r. OSNC z 1989 r. nr 1, poz. 9) Sąd Najwyższy orzekł, że nauczyciel traci prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe, gdy ich nieodbycie nastąpi z przyczyn leżących po jego stronie. Natomiast przysługuje mu prawo do wynagrodzenia, gdy nieodbycie zajęć nastąpi z przyczyn zależnych od szkoły, tj. zorganizowanie w tym czasie wycieczki, akademii, nieusprawiedliwionej absencji uczniów, z powodu przerwy w nauczaniu wywołanej warunkami atmosferycznymi.

W uchwale z 29 marca 1989 r. (uchwała SN z 29 marca 1989 r., III PZP 53/88, OSNC 1989, nr 7–8, poz. 109), która jest wiążąca dla innych sądów, Sąd Najwyższy stwierdził, że nie należy się wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przypadające w okresach przerw pracy w szkole, w których nie odbywają się zajęcia dydaktyczno-wychowawcze. Ponadto uznał, że zamieszczenie w planie organizacyjnym szkoły godzin ponadwymiarowych przypadających w dniach ustawowo wolnych od pracy oraz w dniach wolnych od pracy i w okresach przerw pracy szkoły ustalonych w przepisach o organizacji roku szkolnego, w których nie odbywają się zajęcia dydaktyczne lub wychowawcze, nie uprawnia do wynagrodzenia za nieodbyte godziny ponadwymiarowe.
Oznacza to, że nauczycielowi nie należy się wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe zaplanowane w dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktycznych, w dniu wolnym od zajęć dydaktycznych, w którym nauczyciel nie prowadzi zajęć opiekuńczo-wychowawczych), w czasie rekolekcji, w dniu rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego, w Dniu Edukacji Narodowej.