Zarząd Związku “Solidarność” udzielił pracownikowi szkoły (nauczycielowi) szczególnej ochrony stosunku pracy od dnia 9 marca 2022 r. na okres 2 lat (do 9 marca 2024 r.) i rok po jej upływnie. Nie wiadomo czy pracownik jest w zarządzie – nie wynika to z pisma. Zarząd upoważnił pracownika do reprezentowania Związku w sprawach dotyczących: BHP w placówce szkoły, organizacji pracy w placówce, przyznawania pracownikom środków z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, opiniowania wniosków o nagrody i odznaczenia, opiniowania dodatków motywacyjnych z wyjątkiem spraw pracowniczych dotyczących zwolnień, zmian warunków pracy i płacy oraz regulaminów funkcjonujących w placówce. Czy miał takie prawo i na jakiej podstawie prawnej?

Szczególna ochrona stosunku pracy działacza związkowego została uregulowana w art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz. U. z 2019 r., poz. 263). Na podstawie ww. przepisu zakładowa organizacja związkowa może podjąć uchwałę, w której wskaże, że ochroną z art. 32 obejmuje członka zarządu zakładowej organizacji związkowej albo innego pracownika, który też jest członkiem związku zawodowego, który jednocześnie jest upoważniony do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. Czas trwania ochrony określa art. 32 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Ochrona przysługuje przez okres wskazany uchwałą zarządu, a po jego upływie dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu wskazanego uchwałą, jednak nie dłużej niż rok po jego upływie.

W świetle art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o związkach zawodowych związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych, a także jest niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji. Oznacza to, że związek zawodowy może zdecydować, po pierwsze kto spośród członków związku zawodowego będzie odpowiedzialny za reprezentowanie organizacji wobec pracodawcy, pod drugie – kogo objąć szczególną ochroną przed rozwiązaniem lub wypowiedzeniem stosunku pracy.

W przypadku wskazanym w pytaniu umocowanie do reprezentacji związku zawodowego w sprawach z zakresu prawa pracy zostało ograniczone do katalogu spraw wskazanych w uchwale. Z zasady takie działanie zakładowej organizacji związkowej jest zgodne z prawem. Jeżeli pracodawca powziął wątpliwości co do prawidłowości udzielenia umocowania do reprezentacji powinien zasygnalizować jej organizacji związkowej. Pracodawca w sprawie dotyczącej przywrócenia do pracy może skutecznie powoływać się na naruszenie statutu, jeżeli sygnalizował swoje obiekcje, a organizacja związkowa je ignorowała. Jeżeli jednak pracownik realnie reprezentuje związek zawodowy wobec pracodawcy, zarzut uchybienia statutowi nie prowadzi do uchylenia ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych (wyrok Sądu Najwyższego z 13 września 2017 r., I PK 338/16).