Dyrektor szkoły wyznaczył nauczyciela A do udziału w Targach Edukacyjnych w ramach promocji szkoły do celów rekrutacyjnych na rok szkolny 2023/2024. Targi obywały się w innej miejscowości (nauczyciel otrzymał polecenie wyjazdu służbowego) w godzinach zajęć dydaktycznych nauczyciela zgodnie z jego planem lekcji. W danym dniu nauczyciel zgodnie z planem lekcji powinien zrealizować 5 godzin, tj. 3,6 godziny pensum i 1,4 godziny ponadwymiarowej. Czy nauczycielowi A należy wypłacić wynagrodzenie za 1,4 godziny ponadwymiarowej pomimo ich niewypracowania, czy też należy potratować je jako „inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły” w ramach 40 godzin czasu pracy – art. 42 ust. 2 KN? W związku z nieobecnością nauczyciela A w szkole, nauczyciel B zrealizował zajęcia dydaktyczne z uczniami w ramach zastępstw płatnych – zgodnie z art. 35 KN. Czy sytuacja w której nauczyciel A otrzyma wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe (wykonywał inne obowiązki wyznaczone przez dyrektora) i nauczyciel B otrzyma wynagrodzenie za zastępstwa płatne (realizował podstawę programową nauczyciela A poza swoim planem lekcji) nie stanowi naruszenia przepisów ustawy o finansach publicznych (godzina zajęć dydaktycznych z daną klasą została podwójnie zapłacona)?

Pragmatyka służbowa nie stanowi, kiedy nauczyciel zachowuje, a kiedy nie zachowuje wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe. Wynagrodzenie przysługuje za wykonaną pracę (w tym w godzinach ponadwymiarowych), a za pracę niewykonaną – jeżeli jakiś konkretny przepis tak stanowi, zgodnie z art. 80 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2022 r., poz. 1510 z późn. zm.). Jednym z przypadków otrzymania wynagrodzenia za czas niewykonania pracy jest tzw. przestój, gdy pracownik był gotów do wykonywania pracy, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy. Wówczas przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania.

Gotowość do pracy istnieje, gdy spełnione są łącznie następujące przesłanki: zamiar wykonywania pracy, faktyczna możliwość jej wykonywania, zewnętrzny, nie budzący wątpliwości po stronie pracownika wyraz woli jej świadczenia oraz pozostawanie w dyspozycji podmiotu zatrudniającego przez cały czas niemożności wykonywania pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 1959 r., II CR 262/59). Taka sytuacja nie zaistniała w przypadku nauczyciela, ponieważ z uwagi na wykonywanie innej powierzonej pracy podczas targów edukacyjnych nauczyciel nie przebywał w szkole z zamiarem poprowadzenia zajęć z uczniami realizujących program nauczania. W związku z tym nauczyciel nie zachowuje prawa do wynagrodzenia za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 1989 r., III PZP 53/88). Nauczyciel realizował tzw. zadania statutowe w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy, ponieważ promowanie szkoły nie stanowi prowadzenia zajęć bezpośrednio z uczniami lub na ich rzecz (art. 42 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, Dz. U. z 2021 r., poz. 1762 z późn. zm.).

Z kolei nauczycielowi zastępującemu nauczyciela dyrektor ma obowiązek wypłacenia wynagrodzenia za zastępstwo (art. 35 ust. 2a i 3 KN). Jest to zgodne z dyscypliną finansów publicznych, ponieważ wypłata ta następuje na podstawie wyraźnego brzmienia przepisu. Naruszenie mogłoby stanowić wypłacenie wynagrodzenia nauczycielowi za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe ze względu na brak gotowości do pracy (art. 11 ust. 1 ustawy z 17.12.2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, Dz. U. z 2021 r., poz. 289).