Jakie są konsekwencje niewprowadzenia kontroli zarządczej?

Niewykonanie obowiązków w zakresie kontroli zarządczej może prowadzić do naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Odpowiedzialności w tym zakresie podlegają dyrektorzy szkół. Dlatego też właśnie w ich interesie jest prawidłowe wprowadzenie procedur tej kontroli i oczywiście stosowanie się do nich w toku pracy szkoły.

Odpowiedzialność spoczywa na dyrektorach szkół

Niedopełnienie obowiązków związanych z realizacją systemu kontroli zarządczej stanowi przekroczenie regulacji ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (dalej: ustawa). Zgodnie z jej art. 4 ust. 1 pkt 2, odpowiedzialności z tego tytułu podlegają kierownicy jednostek sektora finansów publicznych, a więc dyrektorzy szkół i placówek systemu oświaty.

Katalog naruszeń podlegających dyscyplinie finansów publicznych

Szczegółowy katalog możliwych naruszeń określa art. 18c ust. 1 ustawy i jest nimniewykonanie lub nienależyte wykonanie przez dyrektora szkoły obowiązków w zakresie kontroli zarządczej w szkole, jeżeli miało ono wpływ na:
1. uszczuplenie wpływów należnych szkole, Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu terytorialnego (organowi prowadzącemu);
2. dokonanie wydatku powodującego przekroczenie kwoty wydatków, ustalonej w planie finansowym szkoły;
3. zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia określonego planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących zaciągania zobowiązań przez szkołę;
4. niewykonanie w terminie zobowiązania szkoły,
5. udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych;
6. zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących formy pisemnej umowy, okresu, na który umowa może być zawarta, lub w przypadku wniesienia odwołania terminu jej zawarcia;
7. niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania;
8. unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych;
9. zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi z koncesjonariuszem, który nie został wybrany zgodnie z przepisami o koncesji na roboty budowlane lub usługi;
10. zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi z naruszeniem przepisów o koncesji na roboty budowlane lub usługi, dotyczących formy pisemnej umowy, okresu, na który może być zawarta, lub w przypadku wniesienia skargi na czynność wyboru oferty najkorzystniejszej terminu jej zawarcia;
11. odwołanie postępowania o zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi z naruszeniem przepisów o koncesji na roboty budowlane lub usługi;
12. dokonanie czynności naruszającej dyscyplinę finansów publicznych przez osobę nieupoważnioną do jej wykonania w zakresie gospodarki finansowej lub w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub w przygotowaniu tego postępowania, albo w postępowaniu o zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi,
13. działanie lub zaniechanie skutkujące zapłatą ze środków publicznych kary, grzywny lub opłaty stanowiącej sankcję finansową, do których stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Przykładowo, jeżeli w szkole nastąpiło przekroczenie planu finansowego na skutek braku systemu kontroli zarządczej, który umożliwiłby wczesne wykrycie takiego zagrożenia, wówczas odpowiedzialność za tę sytuację ponosi dyrektor szkoły.
System kontroli zarządczej powinien wykrywać wszelkie tego typu sytuacje, bowiem analiza i identyfikacja zagrożeń dla działalności szkoły jako jednostki budżetowej i jej celów, jest jednym z jego istotnych elementów.
W przypadku więc, gdyby kontrola zarządcza funkcjonowała prawidłowo, nie istniałoby ryzyko przekroczenia planu finansowego. Ewentualnie zostałoby wykryte w takim momencie, że dałoby mu się zapobiec.

Katalog kar za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Katalog kar za naruszenie dyscypliny finansów znajduje się w art. 31 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Należą do nich następujące kary:
• upomnienie;
• nagana;
• kara pieniężna;
• zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Kara pieniężna

Karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia.
Jeżeli nie jest możliwe ustalenie wysokości wynagrodzenia, karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia .

Zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi

Z kolei karę zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na okres od roku do pięciu lat. Zakaz ten dotyczy zatem pełnienia funkcji:
• kierownika, zastępcy kierownika lub dyrektora generalnego,
• członka zarządu,
• skarbnika, głównego księgowego lub zastępcy głównego księgowego,
• kierownika lub zastępcy kierownika komórki bezpośrednio odpowiedzialnej za wykonywanie budżetu lub planu finansowego.
Ponadto kara ta wyklucza możliwość reprezentowania interesów majątkowych Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych, a także uniemożliwia członkostwo w organach stanowiących, nadzorczych i wykonawczych państwowych i samorządowych osób prawnych.