Procedura tworzenia i realizacji programu wychowawczego w szkole

Edukacja szkolna to nie tylko przekazywanie wiedzy. To również kształtowanie umiejętności i postaw. Zadania te powinny znaleźć się w programie wychowawczym szkoły. Program wychowawczy powinien być współtworzony przez wszystkie podmioty zaangażowane w życie szkoły. Jakie są kolejne etapy tworzenia i realizacji tego programu – tego właśnie dowiedzieć się można z niniejszego opracowania. 

Program wychowawczy powinien obejmować promocję zdrowia, profilaktykę, interwencje kryzysowe, terapię, korektę zachowań, redukcję agresji i przemocy, uwzględniać aktualny stan wiedzy, diagnozę i trudności występujące w szkole i właściwości środowiska lokalnego.

Działania wychowawcze mają pierwszeństwo przed restrykcyjnymi. Należy dążyć do integracji środowiska szkolnego wokół programu wychowawczego. Służyć temu będzie m.in. wspólne tworzenie tego dokumentu przez nauczycieli i rodziców. To szansa na spójność działań wychowawczych pomiędzy szkołą a rodziną.

Termin: 30 września.

KROK 1. Zdiagnozowanie środowiska wychowawczego i potencjalnych zagrożeń
Zorganizuj spotkanie przedstawicieli rady pedagogicznej (zespół problemowy koniecznie z pedagogiem szkolnym) i rady rodziców. Omówcie poszczególne etapy tworzenia szkolnego programu wychowawczego oraz ustalcie harmonogram działań.

Przeprowadźcie diagnozę sytuacji szkolnej, badając potrzeby i oczekiwania wszystkich podmiotów życia szkolnego oraz potencjalne zagrożenia. Zobowiąż wychowawców do przeprowadzenia anonimowych ankiet wśród uczniów i rodziców.

Zbierz informacje od nauczycieli, psychologa i pedagoga, uczniów oraz rodziców, a także innych instytucji działających na rzecz dziecka i rodziny, na temat istniejących oraz potencjalnych zagrożeń.

Omów i przeanalizuj istniejącą sytuację wychowawczą na spotkaniach zespołów wychowawczych.

KROK 2. Określenie celów programu
Wartości ważne dla całej społeczności szkolnej powinny zostać ustalone na samym wstępie prac nad tworzeniem programu wychowawczego. Będzie to określenie koncepcji wychowawczej poprzez wskazanie wartości, umiejętności i postaw.

Cele ogólne wynikają z definicji i można je określić jako wspomaganie w osiągnięciu przez ucznia pełni rozwoju osobowego w sprzyjającym mu środowisku wychowawczym. Istotne jest uwzględnienie rozwoju wszystkich sfer osobowości: fizycznej, uczuciowo-emocjonalnej, intelektualnej, duchowej, społecznej. Cele ogólne muszą być zgodne z podstawą programową, aktami prawnymi oraz spójne z programami nauczania.

Cele szczegółowe wychowania to wybrane kierunki rozwojowe uczniów. Głównym miernikiem potrzeb oddziaływań wychowawczych jest przeprowadzona diagnoza wstępna. Należy dokonać wyboru priorytetów i wybrać takie cele szczegółowe, które w szkole jawią się jako szczególnie ważne. Istotne z punktu widzenia dalszych prac są analizy przyczyn problemów oraz posiadanych zasobów. Na dobór celów powinni mieć wpływ przedstawiciele całej społeczności szkolnej.

Określając cele, należy również dokonać przeglądu kalendarza świąt, uroczystości oraz tradycji, a następnie wybrać te, które są ważne z punktu widzenia środowiska szkoły i środowiska lokalnego.

KROK 3. Sformułowanie zadań
Dobór zadań ma służyć realizacji postawionych celów. Powinny się one odnosić się do poszczególnych uczestników działań wychowawczych: rodziców, wychowawców, nauczycieli i uczniów. Przede wszystkim jednak muszą odpowiadać wiekowi uczniów i być dostosowane do poziomu ich dojrzałości psychofizycznej.

Formułowanie zadań powinno odbywać się z uwzględnieniem przyczyn problemów, ale również zadań określonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz kuratorium oświaty.

W dalszej kolejności należy ustalić sposoby realizacji zadań, osoby za nie odpowiedzialne, terminy oraz metodę ewaluacji.

Ważne wskazówki do formułowania zadań szkoły:

• można z nich wyprowadzić działania,
• są nakierowane na szkołę,
• mają zbliżony stopień ogólności,
• mają odpowiednią formę językową, tzn. rzeczowniki odczasownikowe lub czasowniki w bezokoliczniku,
• w jednym zadaniu ujęty jest jeden problem.

Przykłady zadań mogą być następujące:
rozwijanie samorządności uczniów,
wzbogacanie i kultywowanie tradycji szkoły.

KROK 4. Wyznaczenie osób odpowiedzialnych za program
Osoby zaangażowane w tworzenie programu będą również najbardziej zaangażowanymi w dalsze etapy działań. Oczywiście osobą odpowiedzialną za realizację programu wychowawczego jest również dyrektor.

Konieczne jest zapoznanie wszystkich zainteresowanych podmiotów z zaplanowanymi działaniami, terminami i sposobami realizacji. Wprowadzając program wychowawczy, istotne jest, aby wychowawcy uwzględniali w klasowych planach pracy wychowawczej zadania wynikające z programu wychowawczego szkoły.

Program wychowawczy nie jest jednak dokumentem zamkniętym. Ulega zmianom wraz ze zmieniającą się rzeczywistością i dlatego nieodzowne jest przeprowadzanie analizy jego skuteczności poprzez monitoring i cykliczną ewaluację.

Monitoring to systematyczne sprawdzanie zgodności działań z postawionymi celami. Zajmują się tym: dyrektor, nauczyciele, pedagog szkolny oraz rodzice.

Ewaluacja natomiast to pogłębiona analiza i interpretacja zebranych danych wraz z oceną efektów i stopnia realizacji wobec założonych celów. Przeprowadzona starannie ewaluacja, na podstawie analizy szkolnej dokumentacji, wywiadów i obserwacji, powinna dać odpowiedź, czy konieczna jest modyfikacja programu i w jakim zakresie jest ona potrzebna. Koordynatorem działań może być zespół problemowy zajmujący się tym tematem.

KROK 5. Złożenie wniosku w sprawie programu
Do 30 września program musi być uchwalony przez radę rodziców w porozumieniu z radą pedagogiczną.

Jeżeli program wychowawczy nie zostanie uchwalony, wówczas jest ustalany przez dyrektora szkoły w uzgodnieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny i obowiązuje do czasu uchwalenia go przez radę rodziców, w porozumieniu z radą pedagogiczną.