Jakie są zasady dotyczące nawiązywania stosunku pracy w szkole?

Status prawny pracowników szkoły – nauczycieli oraz pracowników administracji i obsługi – został określony w dwóch ustawach szczególnych: dla nauczycieli w Karcie Nauczyciela, dla pracowników administracji i obsługi - w ustawie o pracownikach samorządowych. Dyrektor szkoły, zgodnie z art. 91c Karty Nauczyciela oraz art. 43 ustawy o pracownikach samorządowych, w zakresie stosunku pracy zobowiązany jest w pierwszej kolejności stosować przepisy powyższych ustaw, natomiast posiłkować się może przepisami Kodeksu pracy, w sytuacji, gdy dana kwestia nie została uregulowana w ustawach szczególnych. 

Nawiązanie stosunku pracy z nauczycielem
Stosunek pracy z nauczycielem może być zawarty na podstawie mianowania lub umowy o pracę na czas: nieokreślony, określony oraz na zastępstwo pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Możliwości nawiązania stosunku pracy z nauczycielem

Art. 10 Karty Nauczyciela w jasny sposób określa, kiedy i na jakiej podstawie powinno nastąpić zatrudnienie nauczyciela. W jednym tylko przypadku, tj. umowy na zastępstwo, zgodnie z art. 91c Karty Nauczyciela, musimy posiłkować się przepisami Kodeksu pracy.

Karta Nauczyciela uzależnia rodzaj nawiązywanego z nauczycielem stosunku pracy od posiadanego przez niego stopnia awansu zawodowego. Warunkiem nawiązania stosunku pracy jest posiadanie przez nauczyciela wymaganych kwalifikacji:

1. Z nauczycielem stażystą (osobą posiadającą wymagane kwalifikacje i rozpoczynającą pracę w szkole) dyrektor nawiązuje stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny w celu odbycia stażu wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego (art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela). Jeśli konieczne jest odbycie przez nauczyciela dodatkowego stażu w wymiarze dziewięciu miesięcy (w razie otrzymania ostatecznej, negatywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu oraz w razie nieuzyskania akceptacji komisji kwalifikacyjnej), dyrektor szkoły nawiązuje stosunek pracy na czas określony na kolejny rok.

Gdy zaistnieje szczególny przypadek uzasadniony potrzebami szkoły, dyrektor może z nauczycielem legitymującym się wymaganym poziomem wykształcenia, lecz nieposiadającym przygotowania pedagogicznego, nawiązać stosunek pracy, o ile nauczyciel ten zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie odbywania stażu. Jeśli jednak nauczyciel odbywający staż w ciągu pierwszego roku pracy nie uzyska przygotowania pedagogicznego z przyczyn niezależnych od siebie, dyrektor może z nim zawrzeć umowę o pracę na kolejny jeden rok szkolny. W takiej sytuacji staż wymagany do ubiegania się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego przedłuża się do czasu uzyskania przygotowania pedagogicznego.

2. Z nauczycielem kontraktowym stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony.

3. Z nauczycielem mianowanym i z nauczycielem dyplomowanym stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania, po spełnieniu przez niego warunków określonych w art. 10 ust. 5 Karty Nauczyciela.

Stosunek pracy nawiązany na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony przekształca się w stosunek pracy na podstawie mianowania z pierwszym dniem miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym:

– nauczyciel uzyskał stopień nauczyciela mianowanego (o ile spełnione są warunki określone w art. 10. ust. 5),
– w przypadku nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, jeżeli w czasie trwania umowy o pracę zostały spełnione warunki, o których mowa w art. 10 ust. 5.

Jeśli nie ma warunków do zatrudnienia nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, to stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze czasu pracy.

W przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, również w trakcie roku szkolnego, dyrektor szkoły może nawiązać stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony lub umowy na zastępstwo za nieobecnego pracownika z nauczycielem stażystą, kontraktowym, mianowanym lub dyplomowanym. Jeżeli nie ma możliwości zatrudnienia osoby posiadającej wymagane kwalifikacje, to za zgodą organu sprawującego nadzór pedagogiczny można zatrudnić nauczyciela bez wymaganych kwalifikacji.

Konkurs na stanowisko urzędnicze w szkole
Zgodnie z zapisami ustawy o pracownikach samorządowych ogłoszenie o wolnym stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, oraz o naborze kandydatów na to stanowisko, umieszcza się:

• w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP), o którym mowa w ustawie o dostępie do informacji publicznej, oraz
• na tablicy informacyjnej szkoły, w której prowadzony jest nabór.

Termin składania dokumentów określony w ogłoszeniu o naborze nie może być krótszy niż 10 dni od dnia opublikowania tego ogłoszenia w BIP. Informacja o wyniku naboru musi zostać niezwłocznie upubliczniona poprzez umieszczenie jej na tablicy informacyjnej przedszkola, w którym odbył się nabór, oraz publikowanie w BIP przez okres co najmniej trzech miesięcy.

Jeżeli w okresie trzech miesięcy od dnia nawiązania stosunku pracy z osobą wyłonioną w drodze naboru zaistnieje konieczność ponownego obsadzenia tego samego stanowiska, wówczas dyrektor szkoły może zatrudnić na to samo stanowisko kolejną osobę spośród najlepszych kandydatów wymienionych w protokole przeprowadzonego naboru.

Informację o wyborze kolejnego kandydata należy umieścić w BIP i na tablicy informacyjnej szkoły znów przez okres co najmniej trzech miesięcy.

W myśl art. 12 ustawy o pracownikach samorządowych wolne stanowisko urzędnicze, również kierownicze, jest to, na które zgodnie z przepisami ustawy albo w drodze porozumienia:

• nie został przeniesiony pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym, posiadający kwalifikacje wymagane na danym stanowisku lub
• nie został przeprowadzony nabór, albo na którym mimo przeprowadzonego naboru nie został zatrudniony pracownik.

Dyrektor szkoły nie musi rozpoczynać procedury konkursowej, gdy podejmuje decyzję o:

• zatrudnieniu osoby na zastępstwo w związku z usprawiedliwioną nieobecnością pracownika samorządowego,
• awansowaniu pracownika zatrudnionego na stanowisku urzędniczym w szkole.

Nawiązanie stosunku pracy z pracownikiem administracji i obsługi
Dyrektor szkoły nawiązuje stosunek pracy z pracownikiem administracji i obsługi na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony lub określony. Jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, dyrektor może nawiązać stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony obejmujący okres nieobecności.

Stosunek pracy na stanowisku urzędniczym, również kierowniczym, z pracownikiem administracji nawiązuje się:

• na czas określony, nie dłuższy niż sześć miesięcy, w przypadku osób, które po raz pierwszy podejmują pracę na takim stanowisku, np. w celu odbycia służby przygotowawczej,
• na czas określony lub nieokreślony w przypadku osób, które były zatrudnione w innej jednostce samorządowej przez okres dłuższy niż sześć miesięcy lub na czas nieokreślony na stanowisku urzędniczym,
• na okres zastępstwa za nieobecnego pracownika.

Dyrektor szkoły określa czas trwania służby przygotowawczej, która jednak zgodnie z art. 19 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych nie może być dłuższa niż trzy miesiące. Służba przygotowawcza ma na celu teoretyczne i praktyczne przygotowanie pracownika do należytego wykonywania obowiązków służbowych i kończy się egzaminem. Pozytywny wynik egzaminu jest dla dyrektora szkoły warunkiem koniecznym, aby z pracownikiem nawiązać kolejną umowę o pracę na czas określony lub nieokreślony.

Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta w formie pisemnej, dyrektor szkoły powinien – najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika – potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, jej rodzaju oraz warunków.

Jednocześnie dyrektor przedszkola informuje pracownika na piśmie – nie później niż w ciągu siedmiu dni od dnia zawarcia umowy o pracę – o:

• obowiązującej pracownika dobowej i tygodniowej normie czasu pracy,
• częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę,
• wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego,
• obowiązującej pracownika długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
• układzie zbiorowym pracy, którym pracownik jest objęty.

Jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy, to dodatkowo informuje pracownika o:

• porze nocnej,
• miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia,
• przyjętym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.